Đầu tiên, mình xin phép chia thành các mốc thời gian như sau: Gen 1 (trước 2000), Gen 2 (2001-2010), Gen 3 (2011-2015), Gen 4 (2016-2020) và Gen 5 (từ 2021 cho đến nay).
Bài viết cũng chỉ tập trung chủ yếu vào board game hoặc card game, không nói nhiều về RPG, TCG. Thị trường ở đây cũng chỉ bao hàm việc phát hành và phân phối.
I. Giai đoạn trước 2000:
- Thế giới: Cờ vua và các loại cờ khác gần như độc chiếm toàn bộ thị trường. Board game vẫn còn là 1 phân khúc nhỏ của đồ chơi. Landlord ra đời tạo tiền đề cho Monopoly, từ đó tạo tiền đề cho các tựa game khác ra đời và tiếp tục mở rộng thị trường (Cosmic Encounter, Trivia Pursuit, Catan, DnD, Clue, MTG...)
- Việt Nam: Giai đoạn gần 2000 thì cờ vẫn là sản phẩm chính, dần dần có sự du nhập của những board game khác được sản xuất tại Việt Nam nhằm phù hợp với thu nhập người dân (cờ tỷ phú, cờ cá ngựa, cờ vòng quanh thế giới...)
II. Giai đoạn 2001-2010
- Thế giới: Thị trường bắt đầu xuất hiện dần những tựa game phức tạp hơn (Carcassonne, Caylus, Dominion, Munchkin, Ticket to Ride, Pandemic...). Kickstarter cũng bắt đầu cho phép các dự án board game tham gia. Xuất hiện các cửa hàng chuyên biệt về board game, đặc biệt là MTG
- Việt Nam: Các sản phẩm của Liên Hiệp Thành gần như độc chiếm toàn bộ thị trường B2B tại Việt Nam. Nhen nhóm xuất hiện vài cửa hàng nhỏ lẻ nhập hàng từ TQ dưới dạng đồ chơi, quà tặng.
III. Giai đoạn 2010-2015
- Thế giới: giai đoạn bùng nổ của thị trường, đặc biệt là Châu Âu. Số lượng board game ra mắt và các publisher mới tăng vọt trong giai đoạn này. Tuy thị trường vẫn còn nhỏ, margin không cao, làm vì đam mê khá nhiều nhưng cũng nhờ vậy mà các designer thời này có thời gian chăm chút cho game của họ hơn. Đa phần các game giai đoạn này đều có gameplay độc đáo, mới lạ (đừng quan tâm art mấy bộ này). Và từ đó khái niệm Euro Game (chủ yếu vẫn là Đức) cũng dần phổ biến trong cộng đồng để nói về những game chiến thuật phức tạp, ít tương tác trực tiếp và thường có nhiều cách giành chiến thắng.
Kickstarter cũng dần dần xuất hiện nhiều dự án về board game đến từ các designer (lúc này các publisher vẫn chưa đụng đến KS).
Cuối giai đoạn này cũng là lúc thị trường bắt đầu hình thành ở một số nước Châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan...
- Việt Nam: Thị trường vẫn phát triển mạnh nhưng không có biến đổi gì nhiều về tỉ trọng. Bắt đầu xuất hiện vài hội nhóm chơi board game, đa phần là các anh chị đi du học từ nước ngoài về VN. Các store bán quà tặng, đồ độc lạ cũng bắt đầu nhập hàng board game từ TQ.
Tổng kết phần 1: Thị trường VN tuy vẫn luôn tăng trưởng nhưng gần như độc quyền và không xuất hiện nhiều sản phẩm mới nổi bật trong các giai đoạn này. Đây cũng là điều hiển nhiên khi dòng tiền thời gian này sẽ chảy vào các ngành khác ưu tiên hơn thay vì giải trí. Sản phẩm mới thời đó cũng tập trung vào giáo dục và đối tượng trẻ em là chủ yếu, ví dụ cờ Giao Thông từng được quảng bá tại một số trường Tiểu Học.
Thị trường thế giới phát triển cũng ảnh hưởng gián tiếp tới VN nhờ vào hàng xóm TQ. Bất cứ game nào thịnh hành ở Châu Âu, đều sẽ có 1 phiên bản rẻ hơn tại TQ và du nhập từ từ vào VN. Từ đó bùng nổ lên và tạo thành 1 giai thoại về gen 4.
P/S: ít khi viết lách nên nếu có sai sót gì, mong mọi người thông cảm và góp ý để mình sửa. Bài viết dựa trên kiến thức và quan điểm cá nhân, nếu bạn cảm thấy sai có thể góp ý hoặc tranh luận văn minh ở bên dưới.
Cre: Link bài viết gốc: https://www.facebook.com/groups/759206784129790/?multi_permalinks=8527196517330739
